Historia

„Podaj cegłę”… czyli historia Amfiteatru

      W latach 70 i 80-tych istniało duże zapotrzebowanie mieszkańców Radomia na kulturę. Znaczącą rolę odgrywały wówczas instytucje do tego powołane. Pozwalały rozwijać swoje zainteresowania, realizować pasje, były miejscem spotkań i atrakcyjnego spędzania wolnego czasu. Nic więc dziwnego, że mieszkańcy Radomia szczególnie ciepło przyjęli wiadomość o budowie w mieście nowego obiektu. Z perspektywy czasu, wydaje się, że decyzja o budowie radomskiego amfiteatru na tak wielką skalę,  była również swego rodzaju odpowiedzią, czy chęcią załagodzenia „wielkiego gniewu władzy” na radomian po krwawych wypadkach czerwca 76. „Jak ja ich nienawidzę” – powiedział dzień po proteście Edward Gierek nazywając radomskich robotników warchołami i chuliganami i taka propaganda poszła w świat. Miasto zniesławiono, oszkalowano protestujących robotników, a Polakom wmówiono, że to co działo się na ulicach Radomia szkodziło państwu.

Inicjatorem budowy był prezydent Radomia, Bogdan Barszczyński (1978-1981). Prace rozpoczęto w 1978 roku według projektu z 1964 roku  mgr. inż. architekta  J. Śliża i mgr. inż. R. Stępnia. Miejski Ośrodek Kultury „Amfiteatr” został wybudowany wspólnymi siłami mieszkańców osiedla i załóg radomskich zakładów pracy w czynie społecznym na terenie parkowym w dzielnicy „Obozisko”. 

Budowę finansowo wsparły ówczesne władze, a swój niemały wkład miały radomskie przedsiębiorstwa budowlane, które wielokrotnie wykonywały roboty nieodpłatnie lub po niższych cenach.

– „Pamiętam zakup cegiełki na budowę Amfiteatru. To było rozprowadzane w szkole podstawowej, chyba kwota 10 zł. Wszyscy chętnie wpłacali. Budowa amfiteatru to było wielkie wydarzenie, wszyscy chodzili oglądać.” – Pani Lucyna.

– „W miejscu amfiteatru był olbrzymi dół, gdzie zjeżdżałem sankami. Nawet jedne połamałem po pierwszym zjeździe z bratem.” – Pan Zbigniew.

– „Ja pamiętam, jak amfiteatr był budowany. Mieszkałam naprzeciwko na ul. Solnej. Całą bandą buszowaliśmy po placu budowy. Starsi chłopcy z cegieł budowali sobie schrony, do których niestety gówniarstwa nie wpuszczali. Wcześniej było tam coś w rodzaju wysypiska śmieci.” – wypowiedź anonimowa.

Pierwszy koncert odbył się już 23 września 1980 r. Na scenie wystąpił m.in. Andrzej Rosiewicz.

– „Osiedle Obozisko, skórzanka – tam chodziłam do szkoły, więc widziałam całą budowę! No i koncert: Rosiewicz śpiewał „Chłopców-radarowców”. Milicji było co nie miara!” – Pani Grażyna.

– „Jak byłam mała, to co sobota ktoś występował, a dzieci wchodziły za darmo, więc się działo. Jeden koncert utkwił mi w pamięci, jak był Andrzej Rosiewicz, nie śpiewał tylko nucił piosenkę, a cały amfiteatr na stojąco odśpiewał słowa. Niesamowite wrażenie!” – Pani Jadwiga.

Oddany do użytku z początkiem 1980 r. Miejski Ośrodek Kultury, zmienił wkrótce swoją nazwę na Radomski Ośrodek Kultury i pełnił nadrzędną rolę środowiskową nad istniejącymi już wtedy: Domem Kultury „Idalin”, ul. Bluszczowa 4/8; Domem Kultury „Obozisko”, ul. Śniadeckich 2; a wkrótce nad Klubem Środowisk Twórczych „Łaźnia”, ul. Żeromskiego 56.

Pierwszym dyrektorem do 1991 r. była Maria Molga. Jej zawdzięczamy dobry start placówki, skompletowanie kadry i określenie początkowych działań. Dyrektorka zainicjowała formy artystyczne, z których niektóre towarzyszyły placówce przez długie lata.

Pod koniec lat 90– tych władze miasta opracowały plan rozdzielenia placówek. Dom Kultury „Amfiteatr” z dniem 1 stycznia 1991 r. stał się samodzielną placówką upowszechniania kultury, a kierownictwo powierzono Krzysztofowi Głogowskiemu. Wkrótce jednak wrócono do starej formuły. W czerwca 1995 r. połączono prowadzące działalność na terenie miasta Radomia instytucje kultury i powołano Miejski Ośrodek Kultury „AMFITEATR”. Dyrektorem  została Donata Trojanowska. Funkcję tę pełniła przez 11 lat. Szczególnie bliskie były jej dzieci i młodzież, co odzwierciedlało się w repertuarze placówki poprzez organizowanie Wielkich Festynów Dziecięcych czy pełnych atrakcji akcji: „Akcja Zima” i „Lato w mieście”. Lata 90-te to narodziny nowego autorskiego cyklu „Trojan” (spotkania z piosenką autorską, wieczory poezji).

Znaczącym walorem placówki, różniącym ją od innych w mieście, była duża, przykryta dachem, scena plenerowa i układ amfiteatralny z  6000 miejsc do siedzenia.  Obiekt nawiązywał  swoją sylwetką  i nazwą do form starożytnych, głównie antycznych budowli rzymskich, przeznaczonych na igrzyska i widowiska. W dobie kultury masowej takie rozwiązanie architektoniczne było wyjściem naprzeciw ogólnie przyjętym celom i zadaniom, stawianym wówczas przed kulturą.

W przypadku radomskiego amfiteatru  dodatkowym atutem była infrastruktura miejsca. Od ulicy Śniadeckich  funkcjonował z powodzeniem  Dom Kultury „Obozisko”, oddany do użytku w 1966 r., natomiast od ulicy Parkowej – Dom Kultury „Amfiteatr”. Takie usytuowanie tych dwóch obiektów upowszechniania kultury, z miejscem na wypoczynek i rekreację (park spacerowy), sprzyjało organizacji dużych imprez plenerowych.

– „Grałem na tym festynie na tej scenie w amfiteatrze 1986 r., w roku Czarnobylu… była gorąca majówka, żar lał się z nieba, a władze zataiły realną sytuację zagrożenia radioaktywnego… na koniec dnia już w nocy kazali iść wypić to świństwo Płyn Lugola.” – Pan Fidel.

– „Koncerty, na które przychodziły całe rodziny, zamknięta Kusocińskiego i oranżada w folii. Wspomnienia z dzieciństwa !” – Pan Kamil.

– „Zespół Gawęda, kiermasz, a na kiermaszu wielkie rogale. Czekało się na to cały rok!” – Pani Magda.

Przez dużą scenę Amfiteatru przewinęła się w ciągu 4 dekad plejada gwiazd polskiej sceny muzycznej, dziennikarskiej i aktorskiej, m.in. Krystyna Sienkiewicz, Roman Wilhelmi, Alicja Majewska, Maryla Rodowicz, Czesław Niemen, Zbigniew Wodecki, Andrzej Rosiewicz, radomski zespół IRA, Andrzej Zaucha, Violetta Villas, Lombard, Edyta Geppert, Michał Bajor, Marek Sierocki, Wojciech Mann.

Wielokrotnie prezentowała się też formacja taneczna AKANT, która z sukcesami reprezentowała Radom na Mistrzostwach Europy, Pucharach Świata, Mistrzostwach Świata.

Popularne stały się dyskoteki i wieczorki dla samotnych. Korona Amfiteatru była też niejednokrotnie tajnym miejscem schadzek i randek! Podczas Dni Radomia’ 86 obok występów znanych i lubianych wokalistów  zorganizowano także  III Wojewódzki Turniej Prezenterów Dyskotek. Pomysł  zapoczątkowany  w 1983 roku, spotkał się z żywym zainteresowaniem mieszkańców. Był nowatorski i wychodzący na przeciw  oczekiwaniom. Dyskoteki stawały się modne, były kolejną, pożądaną przez młodzież formą spędzania wolnych wieczorów.

– „Radomski amfiteatr słynął także z jednej z najlepszych dyskotek w mieście.” – Pan Jarek.

– „Wystarczyło przeskoczyć ogrodzenie i cały amfiteatr dla nas! Niezapomniane przeżycia, romantyczne chwile!” – Pani Anna.

Radomianie polubili Amfiteatr, ponieważ organizowane tu przedsięwzięcia były ciekawe, zróżnicowane tematycznie  i tworzone z myślą o każdym, bez względu na wiek, wykształcenie i pozycję społeczną.

Od 2006 r. do 2016 r. dyrektorem Miejskiego Ośrodka Kultury „Amfiteatr” była  Grażyna Schabowska. Podczas tej dyrekcji w Amfiteatrze zadomowiły się wielkie, plenerowe, familijne festyny majowe, koncerty charytatywne (występowali m.in.: Robert Gawliński, Robert Rozmus, Trubadurzy, Arka Noego, Brathanki, Grupa „Pod Budą”, czy wielodniowe świętowanie dni miasta (na których koncertowali m.in.: Zespół Pieśni i Tańca „Mazowsze”, Myslovitz, Kayah, Hey, Łzy, Blue Cafe, Agnieszka Chylińska, Bajm).

Duża scena była w 2007 r. i 2008 r. areną wielkich, ogólnopolskich premier: 24 czerwca 2007 r. w 30 rocznicę radomskiego Czerwca 1976 r. podczas trwających „Dni Radomia” wystawione zostało w „Amfiteatrze” oratorium Piotra Rubika (kompozytora) i Zbigniewa Książka (autora tekstów) pt. „Tu Es Petrus”. We wrześniu 2008 r. po raz kolejny  odwiedzili Radom Piotr Rubik i Zbigniew Książek. Zorganizowana została w „Amfiteatrze” premiera „Psałterza wrześniowego”, o której wspominano w mediach, że jest najbardziej wyczekiwaną premierą w Polsce.

Amfiteatr staje się silną i rozpoznawalną marką jazzu i konsekwentnego budowania jazzowej publiczności. Od 2006 r. inicjatorem regularnych koncertów z najwyższej, jazzowej półki jest Jerzy Skwarek, zastępca dyrektora Amfiteatru ds. artystycznych. Dzięki jego staraniom gościliśmy przy ul. Parkowej 1 m.in.: Marka Napiórkowskiego, Henryka Miśkiewicza, Jana „Ptaszyna” Wróblewskiego, Erica Marienthala i Walk Away, Kubę Stankiewicza, Krzysztofa Herdzina, Artura Dutkiewicza czy Jerzego Małka.

W latach 2009-2015 Amfiteatr organizował cykl letnich koncertów plenerowych „Spotkajmy się na Żeromskiego”, w 2016 r. również „Spotkajmy się na Rynku”. Podczas bezpłatnych imprez wystąpili m.in. Maciej Maleńczuk, Zbigniew Wodecki, Kobranocka, Kasia Kowalska, Justyna Steczkowska, Golden Life, Brodka, Ania Rusowicz.

W 2012 r. pod zarząd Amfiteatru włączono budynek mieszczący się przy ul. Daszyńskiego 5, który do 2020 r. działał pod nazwą „Kuźnia Artystyczna”. Dziś to Amfiteatr Miejski Ośrodek Kultury. Daszyńskiego 5. Odbywają się w nim liczne zajęcia dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

W 2016 r. dyrektorem Amfiteatru został Waldemar Dolecki. Instytucja obrała zdecydowany kurs na edukację kulturalną (oferta kilkudziesięciu rodzajów zajęć i warsztatów w budynku przy ul. Daszyńskiego 5), powstanie Pracowni Nowych Mediów, unikatowej w skali ogólnopolskiej, w strukturach domów kultury przestrzeni do artystycznego kształcenia w oparciu o nowe technologie i najnowocześniejszy sprzęt. W warstwie programowej powstają unikatowe projekty jak: Fosa pełna kultury, Dziedziniec Rozmaitości, Wolność 24/7.

Instytucja wchodzi w trwający do dziś proces zmiany. Od programowej poprzez organizacyjną, infrastrukturalną, komunikacyjną. Amfiteatr zdobywa liczne granty i angażuje się w ogólnopolskie programy: „Zaproś nas do siebie 2018”; „Bardzo Młoda Kultura 2019-2021” – której był operatorem.

Za swoją działalność i aktywność Waldemar Dolecki został uhonorowany w 2018 r. Radomską Nagrodą Kulturalną (nagroda przyznawana przez Prezydenta Miasta Radomia), a w 2019 r. zdobył tytuł Innowacyjnego Menadżera Kultury (nagroda przyznawana przez Marszałka Województwa Mazowieckiego) „za stworzenie nowoczesnej i odważnej oferty kulturalnej, umiejętne i wrażliwe budowanie uczestnictwa i włączanie mieszkańców, wzmacnianie zespołu instytucji, wspieranie lokalnych i ponadlokalnych sieci współpracy, otwartość i podejmowanie ryzyka w realizowaniu innowacyjnych i pionierskich projektów zewnętrznych.”

– „Miejsce, gdzie coś się dzieje! Pracują tam ludzie z pomysłami, otwarci na różne odcienie kultury, propagujący dobrą muzykę, film, literaturę. Zaglądajcie tam!” – Pani Małgorzata.

– „Bardzo ciekawe, różnorodne i na dobrym poziomie imprezy kulturalne. Dziękuję za te, na których byłam i proszę o więcej.” – Pa i Barbara.

W lipcu 2017 r. Amfiteatr zainaugurował unikatowy, wakacyjny projekt „Fosa pełna kultury”, na którego program składają się warsztaty edukacyjno-twórcze, pokazy, spotkania i koncerty. Na plenerowej plaży przy ul. Parkowej 1 gościliśmy np.: Tymona Tymańskiego, Nat Osborn Band, Żywiołaka, Akurat, Dikandę, Stanisławę Celińską, Pablopavo i Ludziki, KAMP!, Enclose czy Jelonka; gośćmi spotkań w Fosie byli m.in. Maria Peszek, Adam Wajrak, Mariusz Szczygieł, Szymon Hołownia, Leszek Cichy. Do dziś odbyło się już 5. edycji projektu.

Lata 2018-2019 to czas nowej formuły „Dni Radomia” zaproponowanej przez Amfiteatr. Szereg warsztatów familijnych, pokazów, spektakli ulicznych i koncertów w centrum miasta
i parku Stary Ogród; wystąpili m.in.: Electric Light Orchestra Classics, Natalia Przybysz, Andrzej Jagodziński Trio, Teatr Pijana Sypialnia, Kraków Street Band, Alicetea.

Szerokie muzyczne spectrum koncertów jest odpowiedzią na rozmaite gusta grup wiekowych, które są stałymi (i nowymi!) gośćmi naszych imprez. Popularny od 2018 r. cykl „Jam session w Amfiteatrze” przyciąga do nas rzesze entuzjastów muzyki od bluesa po… hard rock.

– „Jestem mega pozytywnie zaskoczony zmianami, jakie zaszły w tym miejscu przez lata. Amfiteatr ma obecnie taki potencjał, że szczerzę wierzę, że rozkręci nam Radom pod względem kultury. Ostatnie Jam Session tak pozytywnie mnie zaskoczyło już nawet nie tyle jakością muzyków (bo o tym od dawna wiedziałem, że mamy super muzyków w mieście) co OPRAWĄ TEGO MIEJSCA.” – Pan Michał.

Projekt „Wolność 24/7” stworzony dla podkreślenia wagi 30. rocznicy częściowo wolnych wyborów w Polsce w ramach którego pokazaliśmy widzom  monodram o Fridzie Kahlo „Frida. Życie, sztuka, rewolucja”; powstał dokument społeczny „[DO]WOLNOŚĆ”, oraz odbyły się dwa dedykowane koncerty: Tymon Tymański i Smolik/Kev Fox stał się zaczątkiem myślenia o stworzenia w Radomiu festiwalu wolności.

W 2021 r. odbyła się jego 1. edycja pod nazwą: „FREE(RA)DOM FESTIVAL”.  Amfiteatr był jednym z głównych współtwórców i organizatorów a Katarzyna Wiśniewska, szefowa promocji Amfiteatru, wymyśliła jego tytuł. Szczególnie ważna była debata „Oblicza Wolności” z udziałem Marty Frej, Jana Meli, Jerzego Górskiego i Szymona Szymankiewicza, którą brawurowo poprowadziła Eliza Michalik oraz organizacja strefy dla młodzieży pod nazwą „OFF Park”.

W 2020 roku, mimo trwającej pandemii, hucznie świętowaliśmy jubileusz 40-lecia hasłem:
„40 LAT RAZEM”. W ciągu roku, podczas jubileuszowych koncertów wystąpili: duet Karaś/Rogucki, Artur Andrus i Aga Zarian.

Amfiteatr zgodnie ze swoją wizją: „Jesteśmy odważnym ośrodkiem kultury, który włącza
i daje energię do zmiany” podejmuje głos w sprawach ważnych, artystycznie włącza się w debatę
o tolerancji, wartościach, katastrofie klimatycznej.

Powstają takie cykle jak: „Kulturowo Otwarci”, „Halo, Ziemia!; o tolerancji śpiewa Stanisław Soyka. Trwają pracę nad 2. edycją „FreeRadom Festival”.

– „Za kreatywne podejście do imprez kulturalnych. Za poczucie humoru i za Fosę oczywiście wielkie plusy” – Pani Wioleta.

– „Wspaniali ludzie i zawsze dobra atmosfera.” – Pani Magda.

– „Instytucja kultury otwarta na ludzi i jakość.”- Pani Ewa

IRA w Amfiteatrze

Radomski Amfiteatr to również wielka przyjaźń z zespołem IRA, od początku działalności związanej
z naszą instytucją.  Od roku 1987 aż do 1994 r. zespół miał tu próby w sali nr 23. Pierwsze koncerty IRA grała właśnie na naszych scenach. W Amfiteatrze IRA obchodziła
15-lecie działalności dając pamiętny koncert 25 września 2003 r., który zgromadził na widowni
i koronie obiektu ponad 7 tys. fanów z całej Polski! W 2015 r. „Amfiteatr” otrzymał od IRY niezwykły prezent – Złotą Płytę.

 – „Mój syn był na koncercie IRY. Ubrał się w agrafki, włosy postawił na cukier! Miał 10 lat. Poszłam po niego. Szukałam ja i wiele innych matek, znalazłam. Młodzież szalała. To było chyba 30 lat temu.” – Pani Lucyna.

– „XV-lecie zespołu IRA . Złapałem pałeczkę, w zasadzie pół pałeczki Wojtka Owczarka!” – Pan Lucjan.

Twórcza przyjaźń z zespołem trwa do dziś. M.in. w Amfiteatrze, w roku 2020 powstawał dokument telewizji TVN „Kulisy sławy zespołu IRA” emitowany w programie UWAGA! TVN.

Edukacja kulturalna wczoraj, dziś i jutro

Od początku swojego istnienia Amfiteatr dbał o ofertę kulturalną dla najmłodszych.
Lata 80-te i 90-te to przede wszystkim Festiwale Twórczości Dziecięcej, konkursy plastyczne, aukcje książek, obchody Międzynarodowego Dnia Dziecka z festynami i koncertami.
Z powodzeniem i sukcesami funkcjonowały amatorskie ruchy artystyczne, kółka zainteresowań (np. szachowe). W ramach amatorskiego ruchu artystycznego odbywały się zajęcia pozaszkolne w różnych dziedzinach zainteresowań: plastycznych, muzycznych, wokalnych i tanecznych. Były również zajęcia fotograficzne, teatralne oraz zajęcia ze słowa
i dykcji.

Od połowy lat 80-tych, regularnie, były do Amfiteatru zapraszane teatry ze spektaklami dla najmłodszych widzów. Tradycją stały się poranki filmowe dla dzieci, wyświetlane w każdą sobotę
o godz. 11,  rozpoczęto także cykl „Kalejdoskop”. Z myślą o dzieciach, które pozostawały w mieście, organizowano szereg imprez pod nazwą „Akcja Lato”  i „Akcja Zima”. Sala na „Obozisku” była wówczas pełna dzieci. Wśród propozycji nie zabrakło także imprez plenerowych. Radomski Ośrodek Kultury był także miejscem różnorakich przeglądów dzielnicowych i rejonowych jako etapu wstępnego do przeglądów wojewódzkich. Pożyteczną inicjatywą Domu Kultury „Amfiteatr” było zorganizowanie nauki pływania dla dzieci w wieku szkolnym. Można powiedzieć, że placówka była prekursorem w tej dziedzinie w Radomiu. Przez lata organizowano również dla dzieci i młodzieży wycieczki autokarowe, połączone nierzadko z plenerami plastycznymi.

W budynku przy ul. Daszyńskiego 5 od 2012 r. odbywają się  zajęcia (ponad 30 rodzajów) dla dzieci, młodzieży i dorosłych, m.in. taniec nowoczesny/hip hop, flamenco, afro-fusion, rękodzieło artystyczne, zajęcia baletowe, akrobatyka artystyczna, zajęcia teatralne (teatr dla dzieci i teatr dla młodzieży).

Jesienią 2019 r. rozpoczął się pierwszy sezon działalności Pracowni Nowych Mediów. Uczestnicy zajęć mają do dyspozycji 6 profesjonalnie wyposażonych pracowni: newsroom, telewizyjną, dźwiękową, radiową, fotograficzną i animacji. Ponadto hall główny Pracowni jest przestrzenią, która służy do spotkań, prac koncepcyjnych nad wspólnymi projektami, ale również jest miejscem, które stanowi zaplecze dla prac charakteryzatorskich lub prezentacji. W ofercie Pracowni są: zajęcia dziennikarsko-multimedialne, filmowe, dźwiękowe, graficzne, fotograficzne, animacji i wiele innych.

Nowe technologie są dla nas drogowskazem i kluczem do edukacji kulturalnej w XXI wieku. Efektem prac będą konkretne filmy, fotografie, programy telewizyjne, słuchowiska etc., ale przede wszystkim – zdobyta wiedza. Stawiamy na praktykę!

Wszystkie sekcje działające w Pracowni współpracują przy realizacji projektów, dzięki czemu uczestnicy mają szansę wymieniać się doświadczeniami, a także poszerzać własne horyzonty
i zdobywać cenne znajomości.

Powstanie Pracowni Nowych Mediów dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury i środków otrzymanych od Gminy Miasta Radomia.

Teksty pochodzą m.in. z wydawnictwa jubileuszowego, wydanego na 30-lecie instytucji pod redakcją Elżbiety Raczkowskiej.